Orthografie: “or - tho - gra` fie («Grieks) de -woord (vrouwelijk) 1. kunst om volgens de regels te schrijven, spelkunst; 2. spelling, schrijfwijze van een woord”
Het wordt toch wel eens tijd om aandacht te besteden aan de vernieuwde spelling van de Portugese taal. In de afgelopen decennia is meermalen gepoogd eensluidende afspraken te maken over de schrijfwijze van de Portugese taal in de verschillende landen waar die taal wordt gesproken. De eerste poging stamt uit 1911 en leidde in Portugal tot de eerste grote taalhervorming. Het nieuwste akkoord werd in 1990 gesloten en dat vormt de basis van de nieuwe spellingsregels die sinds januari 2009 (!) in Portugal gelden, uiteraard na een nieuwe set aanpassingen op de versie van 1990.
Er is tot 2015 een overgangsperiode ingesteld, waarin beide spellingen naast elkaar gebruikt mogen worden.
Wat gaat er eigenlijk – in grote lijnen - allemaal veranderen?
Als eerste: Het alfabet krijgt er drie nieuwe letters bij: de k (capa of cá), de w (dáblio, dâblio of duplo vê) en de y (ípsilon of i grego).
Het gebruik van hoofdletters bij de namen van de dagen, maanden, windrichtingen etc. Vervalt, en dus schrijft men voortaan janeiro, fevereiro e norte, sul, etc.
Verder gaan veel overbodige /want je hoort ze toch niet ...) medeklinkers ook tot het verleden behoren. In het volgende rijtje krijgt u een goed idee van waar ik het over heb:
1. cc wordt c: bijv. transacionado, lecionar. Maar in de volgende woorden blijft - omdat je hem uitspreekt - de dubbele cc gehandhaafd: friccionar, perfeccionismo.
2. cç wordt ç in ação, ereção, reação. Maar cç wordt gehandhaafd in fricção, sucção.
3. ct wordt t in ato, atual, teto, projeto. Maar ct wordt gehandhaafd in facto, bactéria, octogonal.
4. pc wordt c in percecionar, anticoncecional. Maar: núpcias, opcional.
5. pç wordt ç in adoção, conceção. Maar: corrupção, opção.
6. pt wordt t in Egito, ótimo, batismo. Maar: inapto, eucalipto.
Samengevat kunnen we stellen dat de uitspraak bepaalt of de medeklinker gehandhaafd wordt; hoor je hem niet, wég ermee!
Stomme h
Van een aantal woorden verdwijnt de stomme h als beginletter. Volgens de nieuwe regels schrijven we nu úmido en erva. Maar história blijft zoals het was...
Ook qua accenten zijn er aanpassingen. Zo behoort het in Brazilië nog gebruikte trema (¨) nu tot het verleden. In Portugal verdwijnt een aantal grafische accenten (die dus toch al geen functie hadden voor de uitspraak), en volgens de nieuwe spelling schrijf je dus bijvoorbeeld: creem, veem en leem in plaats van crêem, vêem, lêem; en para, pera, pelo en polo in plaats van pára, pêra, pêlo, pólo. Maar ook in andere gevallen verdwijnen accenten, zoals in voo, enjoo, ideia etc.
Samengestelde woorden
Wat betreft het gebruik van het verbindingsstreepje ligt het allemaal iets ingewikkelder. Zo verdwijnt het streepje bijvoorbeeld wel in autoestrada (omdat het voorvoegsel op een andere klinker eindigt dan die waarmee het achtervoegsel begint) maar blijft het bestaan in ex-marido, vice-presidente, micro-ondas, etc.
Bij het werkwoord haver verdwijnt het streepje ook en moet je dus nu: hei de, hás de, enzovoorts, schrijven. En ook fim de semana gaat in de nieuwe spelling zonder streepjes door het leven (maar cor-de-rosa weer niet...). Ook dieren en plantensoorten mogen hun streepje houden en zo blijven bijvoorbeeld de águia-real en de couve-flor onveranderd.
Dubbele spelling ...
In de nieuwe spelling is het mogelijk dat woorden op twee manieren geschreven kunnen worden. Dit heeft vaak te maken met de accenten (en die weer met de uitspraak, die van veel woorden in bijvoorbeeld Brazilië nu eenmaal afwijkt van die van Portugal). Zo kun je dus tegenkomen: académico en acadêmico, sénior en sênior. Maar daarvan zullen we in Portugal niet veel merken, we houden de tot nu toe gebruikelijke spelling van die woorden aan.
Voors en tegens
Er zijn veel argumenten vóór de spellingshervorming; geschreven taal komt dichter bij de uispraak, eenheid in de verschillende Portugeestalige landen, vereenvoudiging en betere uitwisseling en samenwerking op het gebied van onderwijs, volgen van de natuurlijke taalontwikkeling. En uiteindelijk heeft maar ongeveer 1,6% van de woorden in Portugal te “lijden” van de nieuwe regels.
Tegenargumenten zijn er natuurlijk ook, en véél: niet natuurlijke taalontwikkeling, “oplossen” van een niet bestaand probleem (de verschillen in spelling in de diverse Portugeessprekende landen zijn volledig duidelijk, logisch en geaccepteerd), geldverspilling door het aanpassen van alle geschreven werken (schoolboeken!!) en “omscholing” van alle taalgebruikers.
En dan is er natuurlijk nog de naam van de spellingsregels: Novo Acordo Ortográfico, afgekort NÃO!!!
Er is veel onenigheid over de nieuwe spellingsregels onder taalgebruikers en -kenners. Maar waar is dat ooit niet het geval geweest als het gaat om veranderingen?
Ikzelf heb eigenlijk nog steeds geen positie ingenomen. Ik ben altijd heel gelukkig als ik bedenk dat ik de regels niet hoef te maken of te beoordelen. Maar ik moet ze natuurlijk wel volgen... Ik moet bekennen dat ik daar nog niet “aan” ben. Een nieuwe spellingchecker, naslagwerk, vragen, twijfels ... ik schuif het nog maar even voor me uit!
Maar ja, als er tot 2015 geen nog-weer-nieuwe hervorming komt of een taalrevolutie die de implementatie van de nieuwe regels toch tegenhoudt (en geloof me, er zijn veel initiatieven gaande!), zullen we er met z’n allen toch echt wel aan moeten!
Meer informatie over de nieuwe spellingsregels kunt u uiteraard vinden op het internet, zie bijvoorbeeld: http://www.portaldalinguaportuguesa.org, umportugues.com, www.priberam.pt
Ook een taalvraag?
Mail me: karolienvaneck@gmail.com
Sem comentários:
Enviar um comentário